Ubuntu, een Afrikaanse filosofie over samenleven

Door mijn meditatie-app leerde ik de term ubuntu, een Afrikaanse filosofie dat alle mensen samen één geheel vormen en we elkaar dus nodig hebben. Dat klinkt vrij logisch, maar toch verschuift het idee dat we elkaar nodig hebben naar de achtergrond, naarmate we onafhankelijker worden.

Een mooie omschrijving van ubuntu die ik tegenkwam is deze: Het geloof in een universeel gedeeld verbond dat de gehele mensheid verbindt.

De term werd mij uitgelegd aan de hand van dit mooie verhaal:

Dat vind ik wel een mooie uitleg van ubuntu en het geeft meteen ook duidelijk aan hoe ver ubuntu af staat van de westerse samenleving. Wat betreft de winnaarsmentaliteit tenminste. Over het algemeen zijn ook westerse mensen erg gericht op het geheel van de samenleving. Ze doen vrijwilligerswerk, netwerken, redden wildvreemde mensen (als zorgmedewerker), geven geld aan goede doelen, pakken spullen op voor een oude vrouw op straat. Maar toch staan we niet vaak stil bij de kracht die voortkomt uit de groep. En met hoeveel mensen we eigenlijk in verbinding zijn.

De kop koffie die je nu bijvoorbeeld drinkt, heeft al een lange weg gehad, langs koffieplantages en de supermarkt en ook het kopje zelf is ergens gemaakt. En dan heb ik het nog niet eens over alle mensen die erover hebben nagedacht om de lekkerste koffie te maken. Of de uitvinder van de senseo die op zijn beurt weer baat heeft gehad bij de uitvinder van de stoommachine.

Maar deels is dat samenleven – helemaal in dat drukke Nederland – ook een ‘moetje’ en als je in de fabriek werkt om koffiekopjes te maken, dan denk je misschien ook wel eens: ‘Och, won ik maar de lotto, dan zou ik een stukje land kopen en daar mijn eigen groenten verbouwen. Dan kan ik eindelijk doen wat ik zelf wil en ben ik van niemand meer afhankelijk.’ Een tamelijk westerse gedachte, denk ik. Het zou beter zijn als je de koffiekopjesfabriek zou kopen en alle werknemers extra opslag zou geven, zodat iedereen profiteert van je gewonnen geld.

En dat principe, dat je rijk bent en daarom veel kan weggeven, dat stuit hier in Nederland dan weer mensen tegen de borst. Mensen zoals John en Linda de Mol die met de grond gelijk worden gemaakt omdat ze rijk zijn, terwijl ze toch heel veel mensen aan het werk hebben, dus veel werkgelegenheid verzorgen en ook heel veel mensen inspireren en opleiden. Het is een stuk meer ubuntu, dan de gemiddelde twitteraar die erover oordeelt.

Maar misschien dwaal ik af.

Mijn persoonlijke ideeën over ubuntu

Wat ik zelf vooral fijn vind aan ubuntu is het volgende. We leven in een tijd dat je (als je thuiswerkt) niet zoveel natuurlijk contact hebt met andere mensen. Daarnaast heb ik niet veel familie in de buurt en heb ik geen collega’s. Dus soms doe ik dingen en dan weet eigenlijk niemand – behalve mijn gezin – wat ik nu eigenlijk aan het doen ben. En dan vind ik het fijn om te weten dat ik tóch deel uitmaak van iets dat groter is dan mij, van een samenleving, met mensen die misschien wel allemaal in hun eigen huizen wonen, maar die toch met mij verbonden zijn door ubuntu.

Tegelijkertijd realiseer ik me ook dat ik een verantwoordelijkheid heb in die samenleving en invloed uitoefen. Om die reden schrijf ik blogjes als deze, doe ik vrijwilligerswerk en mediteer ik elke ochtend over het idee dat al die mensen die ik op straat tegen ga komen die dag toch op de één of andere manier met mij zijn verbonden.

Hoe individualist de samenleving ook wordt, uiteindelijk moeten we het toch samen doen en zijn we van elkaar afhankelijk. En dat vind ik een heel prettig idee.

Ken jij ubuntu en wat vind je ervan?

Lees ook: Over eenzaamheid (en waarom ik er ook last van heb)
…en ook: Waarom vrijwilligerswerk de oplossing is voor al je problemen
Boekentip: De lessen van ubuntu